BURÇİN DEMİRKAN BAYTAR – UZMAN PSİKOLOG
İletişim becerilerinin gelişmesi hayatımız için çok önemlidir. Bu durum yetişkinler için olduğu kadar çocuklar için de geçerlidir. Çünkü toplumsal yaşama etkin bir biçimde katılabilmek, bireylerin iletişim becerilerini yeterince edinmiş olmalarını gerektirmektedir. Bir toplum her şeyden önce duygu, düşünce, izlenim ve tasarılarını doğru ve eksiksiz aktarabilen, sorunlarını iletişim becerilerini kullanarak çözmeyi alışkanlık haline getirmiş bireylere gereksinim duyar. (Sever, 2000)
Daha önemlisi bu bireyler toplumda iletişim becerisi zayıf bireylerden bir adım öndedir. Duygularını ifade edebildiği ve sorunlarını çözebildiği için ruh sağlığını koruyabilir. İsteklerini söyleme cesareti bulduğu için başarı fırsatları yakalayabilir. Böylece her geçen gün daha donanımlı ve güvenli bireyler olma yolunda ilerler.
Dinleme, okuma, konuşma ve yazma diye adlandırılan dilsel beceriler aynı zamanda iletişim becerileridir. Bu beceri alanlarındaki yetkinlik, bireylerin toplumsal yaşamlarındaki başarısını da belirleyen önemli bir etkendir. (Sever, 2000)
KİTAPLAR TOPLUMSALLAŞMAYA KATKI SAĞLAR
Yaşam boyu sürecek öğrenmelerin temellendirildiği okul öncesi dönemde, çocuklara seslenen kitaplar, ailesi ve yakın çevresi dışında da öykünebilecekleri modeller yaratarak onların toplumsallaşma sürecine katkı sağlar. Toplumsal iletişimin temelini oluşturan günlük konuşma kurallarının okul öncesi dönemden başlayarak çocuklara sezdirilmesi ve bu kullanımlara yönelik ortamların oluşturulması, bu kullanımların devamlılığının sağlanması çocuğun ileriki yaşamında sağlıklı ilişkiler kurmasına da yardımcı olacaktır.
Günümüzde, okul öncesi dönemde çocuklara seslenen bilgisayar oyunları, çizgi filmler ve televizyon programları da çocukların öğrenmeleri üzerinde çok etkilidir. Dil gelişimi açısından bakıldığında teknolojiyi kontrollü şekilde çocukla buluşturmak ve yaşına uygun içerikler seçmek gerekir.
Anadili eğitiminde okul öncesi dönem, son derece kritik bir öneme sahiptir ve okul öncesi eğitimi alanında görev yapmakta olan eğitimciler ve çocuğa bakım verenler (anne, baba, büyükanne, dede, ücretli bakıcı) bu önemin bilincinde olmalıdır.
Bu bağlamda, özellikle okul öncesi eğitiminde kullanılacak olan çocuk kitaplarının seçiminde son derece dikkatli bir tutum sergilenmeli ve öğrencilere günlük konuşmalara ilişkin dil kullanımlarının ustaca ve bilimsel bir anlayış çerçevesinde sunulduğu çocuk kitaplarının seçilmesine özen gösterilmelidir. Aynı ilke çocukların izlediği çizgi filmler ve bilgisayar oyunları için de geçerlidir.
DRAMATİZASYON ÇALIŞMALARINDAN DA YARARLANILMALI
Çocuk kitapları aracılığıyla çocuğun konuşma becerisini desteklemek önemlidir, ancak yeterli değildir. Bu nedenle çocuğa bakım verenler ve okul öncesi öğretmenleri, öğrencilerin konuşma becerilerini ve günlük konuşmalara ilişkin dil kullanımlarını geliştirmek amacıyla dramatizasyon çalışmalarından da yararlanmalıdır.
İletişim becerilerini geliştirmek için çocukla gün içinde kitaplarda geçen konularla ve izlenen yayınlarla ilgili sohbet edilmelidir. Sohbet edilirken göz kontağı kurulmalıdır. Bunu yapabilmek için çocuğun izlediği çizgi filmi veya çocuk programını birlikte izlemek gerekir. Böylece, aynı zamanda ebeveyn ve okul öncesi öğretmeni izlenen yayındaki alt mesajların farkında olur ve uygun olmayan yayınların çocuk tarafından izlenmemesini sağlayabilir. Böylece pedagojik ve psikolojik açıdan çocuk desteklenmiş olur. Ayrıca dil ve dikkat gelişimini destekleyici oyuncaklar seçilmesi son derece önemlidir.
DİL GELİŞİMİNİ DESTEKLEYEN OYUNCAK VE MATERYALLER
Duygu kartları, öykü tamamlama kartları, ilk sözlüğüm (0-3 yaş için), kavram kartları (meslekler, meyveler, araçlar vb), kuklalar, doğru telaffuzu olan sesli oyuncaklar, okul öncesi dil gelişimi etkinlik kitapları ve bebeklikten itibaren yaşlara uygun seçilen hikaye kitapları iletişim becerilerini geliştirmek için önemli yardımcılardır. Dil gelişimi ve dikkat arasındaki ilişki göz önüne alındığında dikkat geliştiren materyaller de çok önemlidir. Oyuncakları çocuğunuzla birlikte yapmak onun duygusal gelişimine ve iletişim becerilerine katkı sağlar. Kuklalar, robotlar, bebekler evdeki küçülmüş giysilerden ve artık malzemelerden yararlanılarak yapılabilir.
Çocukların gelişim programlarını yaparken gelişim psikologlarından ebevyn koçluğu ve aile danışmanlığı almak da çok etkili bir yöntemdir.
Kaynakça: Sever, S.(2000). Dil ve İletişim. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi: Cilt: 31, Sayı: 1,51-66.